محلي‌سازي و فارسي‌سازي آندرويد: سيستم عاملي براي ذائقه ايراني
خانه‌اي کوچک که در آن کارهاي بزرگ انجام مي‌شود. ميزهاي چسبيده به هم، آدم‌هايي خيره به صفحه مانيتور که از نوع حرکات و نگاهشان معلوم است مشغول انجام کارهايي پيچيده هستند. اينجا مجموعه فارسي وب شريف است، يکي از مجموعه‌هاي اقماري دانشگاه صنعتي شريف. مجموعه‌اي که به خاطر گسترش فعاليت‌هايش از دانشگاه خارج، و به خانه‌اي اجاره‌اي درست کنار دانشگاه نقل مکان کرده است.
اين مجموعه به گفته يحيي تابش، مدير و حمايت‌کننده اين گروه، از سال 77 و با نوآوري دو دانشجوي المپيادي دانشگاه شريف يعني روزبه پورنادر و بهداد اسفهبد شکل گرفته است.
دانشجوياني که حالا يک نفرشان در شرکت گوگل کار مي‌کند و ديگري در شرکت ياهو. مبناي کار اين گروه آن‌طور که تابش حين گفت‌وگو توضيح مي‌دهد روي فارسي‌سازي، محلي‌سازي يا بومي‌سازي است. مجموعه فارسي وب شريف، تاکنون فعاليت‌هايي همچون فارسي‌سازي صفحات وب، استانداردسازي کيبورد فارسي، فارسي‌سازي لينوکس شريف و... را انجام داده است. اما جديدترين کار مجموعه فارسي وب شريف که مي‌تواند براي بسياري از کاربران ايراني تلفن‌همراه قابل توجه باشد، فارسي‌سازي آندروييد، سيستم‌عامل پرطرفدار شرکت گوگل است. سيستم‌عاملي که براي تلفن‌هاي هوشمند طراحي شده و به کاربرانش اجازه مي‌دهد تا از تمام قابليت‌هاي يک گوشي هوشمند بهره ببرند.
اين پروژه که به نام فارسي تل (www .farsitel .com) معروف است از آبان‌ماه سال 88 کليد خورده و آن طور که مصطفي حاجي‌زاده، مدير فناوري پروژه اظهار مي‌کند قرار است به زودي روانه بازار شود. در گفت و گويي که با او و يحيي تابش داشتيم آنها توضيحات مفصلي در خصوص فارسي تل، مراحل کار، ويژگيهاي فني سيستم‌عامل، بازار فروش گوشيهاي آندرويد ي در ايران و... داده‌اند که بخش اول آن را مي‌خوانيد.
• به عنوان سوال نخست مي‌خواهم بدانم که چه ضرورت يا اهميتي وجود داشت که شما روي سيستم‌عامل آندروييد کار کنيد، چرا سراغ سيستم‌هاي ديگر مانند آي‌فون نرفتيد؟
حاجي‌زاده: بهتر است اين سوال را بپرسيم که چرا اصلا ما اين کار را انجام داديم. مساله اصلي اين است که وضعيت گوشيهاي هوشمند همانند وضعيت ده سال پيش کامپيوتر است. يعني زماني کامپيوتر در حال شکل‌گيري بود و آنقدر حضورش در همه جا ضروري نبود، اما در حال حاضر مي‌بينيم که زندگي افراد با کامپيوتر و امکاناتي که در اختيار آنها قرار گرفته است گره خورده و بدون آن فعاليتي امکان‌پذير نيست. گوشيهاي هوشمند نيز چنين آينده‌اي خواهند داشت. در اين وضعيت ما وجود يک سيستم‌عامل تلفن همراه را که بتواند به کاربرهاي ايراني در همه امور خدمت‌رساني کند، ضروري مي‌دانستيم. با وضعيتي روبه رشدي که تلفن‌هاي هوشمند دارند من اين حرکت را يک سرمايه استراتژيک براي کشور مي‌دانم چرا که يک سيستم‌عامل کاملا هوشمند و مدرن تلفن‌همراه نه فقط فارسي‌سازي که محلي‌سازي شده است.
• دليل انتخاب آندروييد در مقابل ديگر سيستم‌هاي عامل را نگفتيد؟
حاجي‌زاده: به اين خاطر بود که در اين زمينه گزينه‌هاي زيادي وجود نداشت. سيستم‌عامل‌هاي حال حاضر بسيار اندک هستند و اکثر هم متن باز نيستند و در بين سيستم‌عامل‌ها، به غير از آندروييد تنها سيمبين است كه به تازگي متن باز شده است. ولي جدا از متن باز بودن، آندروييد و آي‌فون OS که اخير به IOS تبديل شده سيستم‌عامل‌هايي بودند که براي ما جذابيت داشتند. به اين دليل که هر دو سيستم‌عامل‌هايي بسيار مدرن و قدرتمند هستند و امکانات بسيار گسترده‌اي براي توسعه نرم‌افزارهاي کاربردي روي آنها وجود دارد. حالا در بين اين دو سيستم‌عامل جذاب، منطقا ما بايد به سراغ آندروييد مي‌رفتيم چرا که سيستم‌عامل آن متن باز بود، اما سيستم‌عامل آي‌فون علاوه بر متن باز نبودن سيستم‌عامل، به شدت بسته بود.
شما در صحبت‌ها عموما از فارسي تل استفاده مي‌کنيد، نام سايتتان هم فارسي تل است، آيا معناي خاصي دارد؟
حاجي‌زاده: فارسي تل اسم پروژه ما است که فقط يک نسخه فارسي شده از آندروييد نيست؛ ما اسم اين کار را يک نسخه ايراني شده از آندروييد مي‌گذاريم. در واقع اضافه کردن زبان فارسي به سيستم‌عامل آندروييد فقط گام اول و لازم پروژه بود. همان طور که مي‌دانيد آندروييد اساسا هيچ پشتيباني از خط فارسي و حتي عربي ندارد و اولين کاري که ما بايد انجام مي‌داديم حل کردن اين مشکل بود. اما هدف اصلي اين است که يک سيستم‌عامل هوشمند تلفن‌همراه، براي کاربران ايران طراحي شود که منظور از اين کار تنها تغيير زبان نيست؛ چرا که بسياري از کاربران هستند که از رابط کاربري (اينترفيس) انگليسي استفاده مي‌کنند ولي امکاناتي مي‌خواهند که خاص خودشان باشد. يک مساله‌اي که کاربران تلفن همراه يا ديگر ابزارهاي ديجيتالي با آن روبه‌رو هستند اين است که پيوسته مجموعه‌امکاناتي در اين دستگاه‌ها وجود دارد که کاربر نمي‌داند که از آنها مي‌تواند چه استفاده‌هايي داشته باشد. بنابراين کاربر ايراني در کنار امکاناتي که اين دستگاه‌ها در اختيارشان قرار مي‌دهند نياز به امکاناتي دارد که خاص خودشان باشد. به همين خاطر با فارسي‌سازي و در واقع محلي‌سازي آندروييد سعي کرديم که امكانات خاصي را در اختيار کاربران ايراني بگذاريم.
فارسي‌سازي و محلي‌سازي که به آن اشاره داريد اساسا چه تفاوت‌هايي با هم دارد؟
تابش: محلي‌سازي در واقع به معني تغيير در خدمات و سرويس‌هاي يک سيستم يا يک دستگاه با توجه به نيازها و خواسته‌هاي کاربران يک کشور است.محلي‌سازي يک سيستم‌عامل، مراحل مختلفي دارد. اول از همه اينکه خط فارسي را پشتيباني کند که خود فارسي‌سازي هم نياز به طي کردن مراحل ديگري دارد از جمله راست به چپ بودن، ترکيب حروف، جداسازي‌ها، زيبايي فونت و.... حمايت از خط فارسي قدم اول در محلي‌سازي است. قدم بعد وجود ابزارهاي ديگر است که به فرهنگ و زبان فارسي ربط دارد همچون تقويم، اوقات شرعي و... به مجموعه اين فعاليت‌ها محلي‌سازي گفته مي‌شود که براي يک کاربر ايراني و فارسي زبان ضروري است.
حاجي‌زاده: فارسي‌سازي اين سيستم‌عامل مقدمه کار بود و لزوما امکانات استانداردي که در محلي‌سازي تعريف مي‌شود براي ما کافي نبود. چرا که موبايل وسيله‌اي است که مردم با آن هر لحظه سر و کار دارند و جزئي از زندگي آنها است. ما اين ديد را داشتيم که براي محلي‌سازي تنها فارسي کردن سيستم و يکسري کار جزئي مفيد نخواهد بود و بايد اين سيستم‌عامل به سبک زندگي ايراني تغيير پيدا کند. مثلا اطلاعات سيستم حمل و نقل کشور مانند مترو، راه آهن، هواپيما و... روي اينترنت وجود دارد، ولي هيچ ايراني نمي‌تواند اين اطلاعات را روي تلفن‌همراه خود داشته باشد و اين يکي از امکاناتي است که روي فارسي تل عرضه مي‌شود. اين کار باعث مي‌شود کاربران ايراني به صورت کامل درک کنند که مفهوم گوشي هوشمند چيست و از مواهب اين گوشي‌ها استفاده کنند.
در اين محلي‌سازي چه خدمات ويژه‌اي قرار است به کاربران ايراني داده شود.
حاجي‌زاده: فارغ از فارسي‌سازي، بخش تقويم يکي از بخش‌هاي مورد نياز هر کاربر است که مي‌توانم ادعا کنم که اين تقويم نه‌تنها بهترين تقويم هجري و شمسي تلفن همراه است بلکه بهترين تقويم هجري و شمسي ديجيتال است. چرا که به اندازه زماني که براي فارسي‌سازي زمان گذاشته شده است براي راه‌اندازي اين تقويم نيز زمان زيادي صرف شده است. اين تقويم در واقع چهار حالت مختلف دارد؛ يعني مي‌تواند به زبان انگليسي و تقويم ميلادي باشد، مي‌تواند به زبان انگليسي ولي تقويم هجري شمسي باشد، مي‌تواند به زبان فارسي و تقويم ميلادي باشد و مي‌تواند به زبان فارسي و تقويم هجري شمسي باشد. در واقع اين کار بزرگي است؛ چرا که مي‌تواند در يك لحظه همه اين حالت‌ها را به کاربر ارائه کند. جدا از تقويم از ديگر کارهايي که روي اين سيستم‌عامل انجام شده است نمايش فارسي است که ما از ابتدا قول داده بوديم که نمايش فارسي روي گوشيهاي سازگار با آندروييد مانند نمايش فارسي در ساير گوشي‌ها نباشد.
تصوري که براي کاربران وجود دارد اين است که نمايش خطوط فارسي روي صفحه اينترنت يا گوشي تلفن همراه هميشه ناقص و نازيبا و همراه با اشکال است؛ بنابراين نمايش متن فارسي روي اين سيستم‌عامل هم متفاوت از آن چيزي است که ما تاکنون روي گوشي‌ها يا سيستم‌هاي ديجيتالي مختلف ديده‌ايم. البته بايد اين نکته را هم ذکر کنم که منظور من مقايسه با گوشيهاي تلفن همراه نيست؛ چرا که گوشي تلفن همراه به هيچ وجه چنين امکاناتي را ندارند. مقايسه من بيشتر با نرم‌افزارهاي کامپيوتري است. در مقايسه با آنها من اين نمايش فارسي را يک نمايش متن پيشرفته مي‌دانم. بعد از طي کردن اين مراحل، ترجمه از ديگر بخش‌هاي متفاوت اين سيستم‌عامل است که روي آن ساعت‌ها و حتي ماه‌ها وقت گذاشته شده است.
علت صرف اين زمان طولاني براي ترجمه آيکون‌هاي مختلف در اين سيستم‌عامل به چه دليلي بود؟
حاجي‌زاده: علت وسواس زياد گروه روي اين بخش به اين خاطر بود که نمي‌خواستيم که ترجمه‌ها مانند ترجمه‌اي باشد که در حال حاضر کاربران در گوشيهاي مختلف با آن رو به رو هستند؛ترجمه‌اي که کمتر معنا و مفهوم کارکرد اصلي را مي‌رساند. به همين دليل ما سعي کرديم روي هر بخش حداقل دو مترجم زبده کار کنند و چند بار کار توسط افراد ديگر بازبيني شود.
به طور مثال روي کلمه‌اي همچون ok ساعت‌ها وقت گذاشتيم و در پايان نتيجه‌اي که گرفتيم اين بود که اين جمله را نمي‌توان ترجمه کرد، بلکه به واسطه اينکه اين کلمه در کجا استفاده شود ترجمه متفاوتي داشته باشد. گروه معتقد است که مجموعه اين فعاليت‌ها باعث مي‌شود که زماني که کاربر با اين سيستم کار مي‌کند راحت باشد و از تمامي امکانات آن استفاده کند
البته هنوز به آن سبک از محلي‌سازي که موردنظر زندگي ايراني است نرسيده‌ايم، ولي با اين حال يکي ديگر از امکانات اين سيستم‌عامل صفحه کليد فارسي تل است که معتقديم نظير ندارد و بهترين صفحه کليد تلفن همراه است. پيشنهاد خودکار کلمات، رعايت نيم‌فاصله، تشديد غلط ياب املايي و دايره گسترده کلمات از امکانات اين صفحه کليد است. همچنين سعي شده در صفحه کليد فارسي تل با استاندارد يک صفحه کليد همخواني داشته باشد.
چرا در حوزه‌هاي ديگر فارسي‌سازي يا محلي‌سازي را انجام نداديد؟
تابش: ما قبل از اين هم فارسي‌سازي را روي بعضي از سيستم کامپيوتري از جمله روي سيستم‌عامل لينوکس انجام داده بوديم.
ولي به اعتقاد بسياري از کارشناسان و فعالان حوزه آي‌تي پروژه لينوکس فارسي آنچنان که بايد موفقيت آميز نبوده است.
حاجي‌زاده: من برعکس شما اصلا موافق نيستم که محلي‌سازي روي پروژه‌هايي به غير از تلفن‌همراه موفق نبوده است؛ چرا که خوشبختانه در تمام سيستم‌عامل‌ها البته نه به شکلي که ما مدنظرمان است، اما در حد ابتدايي خط فارسي در سيستم‌ها حمايت مي‌شود و تمام اينها به خاطر تلاش‌هايي است که در پروژه فارسي وب انجام شده است. حتي اين موفقيت‌ها تا جايي بوده که شرکت مايکروسافت و شرکت اپل از فارسي وب به خاطر حمايت از خط عربي و فارسي مشورت گرفته‌اند.
در خصوص پروژه لينوکس و سرانجام آن سال‌ها است که از زبان مسوولان مختلف کشور قول‌ها و قرارهايي را مي‌شنويم اما در آخر به هيچ نتيجه اي تا کنون نرسيده‌ايم.
ما فقط مجري بخش‌هايي از پروژه بزرگ لينوکس فارسي بوديم و صرفا به طور مستقل براي شرکت خارجي به نام «شل» فعاليت مي‌کرديم ما بعدا توانستيم يک نسخه کامل لينوکس فارسي تحت عنوان لينوکس شريف را توسعه دهيم و به بازار عرضه کنيم. ويرايش جديد لينوکس شريف نيز با همکاري مرکز فناوري اطلاعات و ارتباطات پيشرفته شريف در دست توسعه است.
قبل از اينکه بخواهيد فارسي‌سازي آندروييد را انجام دهيد قطعا تحقيقاتي در خصوص وضعيت بازار انجام داده‌‌ايد، آماري در اين خصوص مي‌توانيد ارائه کنيد که در حال حاضر چه تعداد کاربر ايراني از گوشي گوگل يا سيستم‌عامل اين شرکت استفاده مي‌کنند؟
حاجي‌زاده: اطلاعاتي که در خصوص سيستم‌عامل آندروييد وجود دارد بيشتر مربوط به آمار و ارقام جهاني است. در ايران در اين خصوص آمار دقيق و رسمي وجود ندارد. آمار جهاني نشان مي‌دهد که فروش و استفاده کاربران از سيستم‌عامل آندروييد بسيار موفقيت‌آميز بوده است. تقريبا دو سال است که اولين گوشي آندروييد به بازار آمده است و در اين مدت در دنيا جاي بلک بري را گرفته و تنها سيمبين از آن جلو است و در آمريکا هم تنها بلک‌بري از آن جلو است که پيش بيني مي‌شود در آينده نزديک از بلک‌بري هم جلو بزند. اما اگر بخواهم آمار دقيقي در اين خصوص بدهم، در فوريه امسال گوگل اعلام کرد که روزي 60 هزار تا گوشي آندروييدي فروش مي‌رود که اين عدد در يک ماه گذشته به 160 هزار عدد در روز رسيده است.
جدا از آمارهاي جهاني، آمار فروش گوشي‌هايي آندروييد در بازار ايران چگونه است؟
حاجي‌زاده: بازار ايران متاسفانه با مشکل آماري روبه رو است. حتي آماري در خصوص ميزان کلي گوشيهاي که در ايران به فروش مي‌رسد نيز مشخص نيست و آمار‌ها بيشتر تخميني است. اما در کل به خاطر نزديکي‌اي که به بازار داشتيم، طي چند ماه گذشته که فارسي تل آماده بود، تخميني که به دست آورديم اين است که استقبال اوليه بسيار خوبي از گوشي‌هايي با اين سيستم‌عامل شده و رشد قابل‌توجهي هم داشته است. همچنين استقبال اوليه هم بيشتر از طرف افرادي است که علاقه خاصي يا اطلاعاتي از آندروييد ندارند و بيشتر به دنبال يک گوشي تاپ و خاص هستند. جدا از اين هم قيمت گوشيهاي مبتني بر سيستم‌عامل آندروييد زياد بالا نيست. در کل آمار دقيقي در اين خصوص وجود ندارد و گذشت زمان شايد بتواند آمار دقيق را مشخص کند.
در خصوص مدل گوشي‌هايي که با اين سيستم‌عامل به بازار عرضه مي‌شوند چه طور؟
حاجي‌زاده: گوشيهاي سازگار با سيستم‌عامل آندروييد بسيار متنوع است و تقريبا تمامي اين گوشي‌ها در بازار داخلي هم وجود دارند و خوشبختانه يا متاسفانه محصولي ديجيتالي نيست که در بازار اروپا يا آمريکا وجود داشته باشد، ولي هنوز وارد بازار ايران نشده باشد. به غير از گوشي نکسوس متعلق به گوگل، شرکت‌هايي همچون موتورلا، اچ تي سي، سوني اريکسون در برنامههاي تجاري خود تاکيد بسيار زيادي به استفاده از سيستم عامل آندروييد در گوشي خود داشته‌اند. به عنوان مثال شرکت سوني اريکسون بيشترين سرمايه‌گذاري تبليغاتي خود را روي گوشيهاي آندروييدي خود قرار داده است.
سيستم‌عامل آندروييد چيست؟
Android به زبان ساده سيستم‌عاملي است براي دستگاه‌‌هاي تلفن همراه و گوشيهاي هوشمند که توسط بيش از 30 کمپاني معروف پشتيباني مي‌شود. آندروييد متن باز است و توسعه‌دهندگان مي‌توانند با استفاده از Android SDK برنامههاي مختلفي براي اين سيستم‌عامل بنويسند. در واقع آندروييد بستري را فراهم مي‌کند تا برنامه نويسان بتوانند هرچه سريعتر و بهتر برنامه‌هايي بسازند که از تمام ويژگيهاي يک گوشي هوشمند استفاده کند. آندروييد به معناي واقعي «باز» (Open) است، يعني برنامه نويس مي‌تواند از تمام قدرت يک تلفن همراه استفاده کند. آندروييد امکان استفاده از توابع داخلي گوشي همراه همچون شماره گيري، فرستادن SMS يا استفاده از دوربين گوشي را به برنامه نويسان مي‌دهد تا بتوانند نرم‌افزارهاي قدرتمند و کاربردي براي کاربران بسازند.
خانه‌اي کوچک که در آن کارهاي بزرگ انجام مي‌شود. ميزهاي چسبيده به هم، آدم‌هايي خيره به صفحه مانيتور که از نوع حرکات و نگاهشان معلوم است مشغول انجام کارهايي پيچيده هستند. اينجا مجموعه فارسي وب شريف است، يکي از مجموعه‌هاي اقماري دانشگاه صنعتي شريف. مجموعه‌اي که به خاطر گسترش فعاليت‌هايش از دانشگاه خارج، و به خانه‌اي اجاره‌اي درست کنار دانشگاه نقل مکان کرده است.
اين مجموعه به گفته يحيي تابش، مدير و حمايت‌کننده اين گروه، از سال 77 و با نوآوري دو دانشجوي المپيادي دانشگاه شريف يعني روزبه پورنادر و بهداد اسفهبد شکل گرفته است.
دانشجوياني که حالا يک نفرشان در شرکت گوگل کار مي‌کند و ديگري در شرکت ياهو. مبناي کار اين گروه آن‌طور که تابش حين گفت‌وگو توضيح مي‌دهد روي فارسي‌سازي، محلي‌سازي يا بومي‌سازي است. مجموعه فارسي وب شريف، تاکنون فعاليت‌هايي همچون فارسي‌سازي صفحات وب، استانداردسازي کيبورد فارسي، فارسي‌سازي لينوکس شريف و... را انجام داده است. اما جديدترين کار مجموعه فارسي وب شريف که مي‌تواند براي بسياري از کاربران ايراني تلفن‌همراه قابل توجه باشد، فارسي‌سازي آندروييد، سيستم‌عامل پرطرفدار شرکت گوگل است. سيستم‌عاملي که براي تلفن‌هاي هوشمند طراحي شده و به کاربرانش اجازه مي‌دهد تا از تمام قابليت‌هاي يک گوشي هوشمند بهره ببرند.
اين پروژه که به نام فارسي تل (www .farsitel .com) معروف است از آبان‌ماه سال 88 کليد خورده و آن طور که مصطفي حاجي‌زاده، مدير فناوري پروژه اظهار مي‌کند قرار است به زودي روانه بازار شود. در گفت و گويي که با او و يحيي تابش داشتيم آنها توضيحات مفصلي در خصوص فارسي تل، مراحل کار، ويژگيهاي فني سيستم‌عامل، بازار فروش گوشيهاي آندرويد ي در ايران و... داده‌اند که بخش اول آن را مي‌خوانيد.
• به عنوان سوال نخست مي‌خواهم بدانم که چه ضرورت يا اهميتي وجود داشت که شما روي سيستم‌عامل آندروييد کار کنيد، چرا سراغ سيستم‌هاي ديگر مانند آي‌فون نرفتيد؟
حاجي‌زاده: بهتر است اين سوال را بپرسيم که چرا اصلا ما اين کار را انجام داديم. مساله اصلي اين است که وضعيت گوشيهاي هوشمند همانند وضعيت ده سال پيش کامپيوتر است. يعني زماني کامپيوتر در حال شکل‌گيري بود و آنقدر حضورش در همه جا ضروري نبود، اما در حال حاضر مي‌بينيم که زندگي افراد با کامپيوتر و امکاناتي که در اختيار آنها قرار گرفته است گره خورده و بدون آن فعاليتي امکان‌پذير نيست. گوشيهاي هوشمند نيز چنين آينده‌اي خواهند داشت. در اين وضعيت ما وجود يک سيستم‌عامل تلفن همراه را که بتواند به کاربرهاي ايراني در همه امور خدمت‌رساني کند، ضروري مي‌دانستيم. با وضعيتي روبه رشدي که تلفن‌هاي هوشمند دارند من اين حرکت را يک سرمايه استراتژيک براي کشور مي‌دانم چرا که يک سيستم‌عامل کاملا هوشمند و مدرن تلفن‌همراه نه فقط فارسي‌سازي که محلي‌سازي شده است.
• دليل انتخاب آندروييد در مقابل ديگر سيستم‌هاي عامل را نگفتيد؟
حاجي‌زاده: به اين خاطر بود که در اين زمينه گزينه‌هاي زيادي وجود نداشت. سيستم‌عامل‌هاي حال حاضر بسيار اندک هستند و اکثر هم متن باز نيستند و در بين سيستم‌عامل‌ها، به غير از آندروييد تنها سيمبين است كه به تازگي متن باز شده است. ولي جدا از متن باز بودن، آندروييد و آي‌فون OS که اخير به IOS تبديل شده سيستم‌عامل‌هايي بودند که براي ما جذابيت داشتند. به اين دليل که هر دو سيستم‌عامل‌هايي بسيار مدرن و قدرتمند هستند و امکانات بسيار گسترده‌اي براي توسعه نرم‌افزارهاي کاربردي روي آنها وجود دارد. حالا در بين اين دو سيستم‌عامل جذاب، منطقا ما بايد به سراغ آندروييد مي‌رفتيم چرا که سيستم‌عامل آن متن باز بود، اما سيستم‌عامل آي‌فون علاوه بر متن باز نبودن سيستم‌عامل، به شدت بسته بود.
شما در صحبت‌ها عموما از فارسي تل استفاده مي‌کنيد، نام سايتتان هم فارسي تل است، آيا معناي خاصي دارد؟
حاجي‌زاده: فارسي تل اسم پروژه ما است که فقط يک نسخه فارسي شده از آندروييد نيست؛ ما اسم اين کار را يک نسخه ايراني شده از آندروييد مي‌گذاريم. در واقع اضافه کردن زبان فارسي به سيستم‌عامل آندروييد فقط گام اول و لازم پروژه بود. همان طور که مي‌دانيد آندروييد اساسا هيچ پشتيباني از خط فارسي و حتي عربي ندارد و اولين کاري که ما بايد انجام مي‌داديم حل کردن اين مشکل بود. اما هدف اصلي اين است که يک سيستم‌عامل هوشمند تلفن‌همراه، براي کاربران ايران طراحي شود که منظور از اين کار تنها تغيير زبان نيست؛ چرا که بسياري از کاربران هستند که از رابط کاربري (اينترفيس) انگليسي استفاده مي‌کنند ولي امکاناتي مي‌خواهند که خاص خودشان باشد. يک مساله‌اي که کاربران تلفن همراه يا ديگر ابزارهاي ديجيتالي با آن روبه‌رو هستند اين است که پيوسته مجموعه‌امکاناتي در اين دستگاه‌ها وجود دارد که کاربر نمي‌داند که از آنها مي‌تواند چه استفاده‌هايي داشته باشد. بنابراين کاربر ايراني در کنار امکاناتي که اين دستگاه‌ها در اختيارشان قرار مي‌دهند نياز به امکاناتي دارد که خاص خودشان باشد. به همين خاطر با فارسي‌سازي و در واقع محلي‌سازي آندروييد سعي کرديم که امكانات خاصي را در اختيار کاربران ايراني بگذاريم.
فارسي‌سازي و محلي‌سازي که به آن اشاره داريد اساسا چه تفاوت‌هايي با هم دارد؟
تابش: محلي‌سازي در واقع به معني تغيير در خدمات و سرويس‌هاي يک سيستم يا يک دستگاه با توجه به نيازها و خواسته‌هاي کاربران يک کشور است.محلي‌سازي يک سيستم‌عامل، مراحل مختلفي دارد. اول از همه اينکه خط فارسي را پشتيباني کند که خود فارسي‌سازي هم نياز به طي کردن مراحل ديگري دارد از جمله راست به چپ بودن، ترکيب حروف، جداسازي‌ها، زيبايي فونت و.... حمايت از خط فارسي قدم اول در محلي‌سازي است. قدم بعد وجود ابزارهاي ديگر است که به فرهنگ و زبان فارسي ربط دارد همچون تقويم، اوقات شرعي و... به مجموعه اين فعاليت‌ها محلي‌سازي گفته مي‌شود که براي يک کاربر ايراني و فارسي زبان ضروري است.
حاجي‌زاده: فارسي‌سازي اين سيستم‌عامل مقدمه کار بود و لزوما امکانات استانداردي که در محلي‌سازي تعريف مي‌شود براي ما کافي نبود. چرا که موبايل وسيله‌اي است که مردم با آن هر لحظه سر و کار دارند و جزئي از زندگي آنها است. ما اين ديد را داشتيم که براي محلي‌سازي تنها فارسي کردن سيستم و يکسري کار جزئي مفيد نخواهد بود و بايد اين سيستم‌عامل به سبک زندگي ايراني تغيير پيدا کند. مثلا اطلاعات سيستم حمل و نقل کشور مانند مترو، راه آهن، هواپيما و... روي اينترنت وجود دارد، ولي هيچ ايراني نمي‌تواند اين اطلاعات را روي تلفن‌همراه خود داشته باشد و اين يکي از امکاناتي است که روي فارسي تل عرضه مي‌شود. اين کار باعث مي‌شود کاربران ايراني به صورت کامل درک کنند که مفهوم گوشي هوشمند چيست و از مواهب اين گوشي‌ها استفاده کنند.
در اين محلي‌سازي چه خدمات ويژه‌اي قرار است به کاربران ايراني داده شود.
حاجي‌زاده: فارغ از فارسي‌سازي، بخش تقويم يکي از بخش‌هاي مورد نياز هر کاربر است که مي‌توانم ادعا کنم که اين تقويم نه‌تنها بهترين تقويم هجري و شمسي تلفن همراه است بلکه بهترين تقويم هجري و شمسي ديجيتال است. چرا که به اندازه زماني که براي فارسي‌سازي زمان گذاشته شده است براي راه‌اندازي اين تقويم نيز زمان زيادي صرف شده است. اين تقويم در واقع چهار حالت مختلف دارد؛ يعني مي‌تواند به زبان انگليسي و تقويم ميلادي باشد، مي‌تواند به زبان انگليسي ولي تقويم هجري شمسي باشد، مي‌تواند به زبان فارسي و تقويم ميلادي باشد و مي‌تواند به زبان فارسي و تقويم هجري شمسي باشد. در واقع اين کار بزرگي است؛ چرا که مي‌تواند در يك لحظه همه اين حالت‌ها را به کاربر ارائه کند. جدا از تقويم از ديگر کارهايي که روي اين سيستم‌عامل انجام شده است نمايش فارسي است که ما از ابتدا قول داده بوديم که نمايش فارسي روي گوشيهاي سازگار با آندروييد مانند نمايش فارسي در ساير گوشي‌ها نباشد.
تصوري که براي کاربران وجود دارد اين است که نمايش خطوط فارسي روي صفحه اينترنت يا گوشي تلفن همراه هميشه ناقص و نازيبا و همراه با اشکال است؛ بنابراين نمايش متن فارسي روي اين سيستم‌عامل هم متفاوت از آن چيزي است که ما تاکنون روي گوشي‌ها يا سيستم‌هاي ديجيتالي مختلف ديده‌ايم. البته بايد اين نکته را هم ذکر کنم که منظور من مقايسه با گوشيهاي تلفن همراه نيست؛ چرا که گوشي تلفن همراه به هيچ وجه چنين امکاناتي را ندارند. مقايسه من بيشتر با نرم‌افزارهاي کامپيوتري است. در مقايسه با آنها من اين نمايش فارسي را يک نمايش متن پيشرفته مي‌دانم. بعد از طي کردن اين مراحل، ترجمه از ديگر بخش‌هاي متفاوت اين سيستم‌عامل است که روي آن ساعت‌ها و حتي ماه‌ها وقت گذاشته شده است.
علت صرف اين زمان طولاني براي ترجمه آيکون‌هاي مختلف در اين سيستم‌عامل به چه دليلي بود؟
حاجي‌زاده: علت وسواس زياد گروه روي اين بخش به اين خاطر بود که نمي‌خواستيم که ترجمه‌ها مانند ترجمه‌اي باشد که در حال حاضر کاربران در گوشيهاي مختلف با آن رو به رو هستند؛ترجمه‌اي که کمتر معنا و مفهوم کارکرد اصلي را مي‌رساند. به همين دليل ما سعي کرديم روي هر بخش حداقل دو مترجم زبده کار کنند و چند بار کار توسط افراد ديگر بازبيني شود.
به طور مثال روي کلمه‌اي همچون ok ساعت‌ها وقت گذاشتيم و در پايان نتيجه‌اي که گرفتيم اين بود که اين جمله را نمي‌توان ترجمه کرد، بلکه به واسطه اينکه اين کلمه در کجا استفاده شود ترجمه متفاوتي داشته باشد. گروه معتقد است که مجموعه اين فعاليت‌ها باعث مي‌شود که زماني که کاربر با اين سيستم کار مي‌کند راحت باشد و از تمامي امکانات آن استفاده کند
البته هنوز به آن سبک از محلي‌سازي که موردنظر زندگي ايراني است نرسيده‌ايم، ولي با اين حال يکي ديگر از امکانات اين سيستم‌عامل صفحه کليد فارسي تل است که معتقديم نظير ندارد و بهترين صفحه کليد تلفن همراه است. پيشنهاد خودکار کلمات، رعايت نيم‌فاصله، تشديد غلط ياب املايي و دايره گسترده کلمات از امکانات اين صفحه کليد است. همچنين سعي شده در صفحه کليد فارسي تل با استاندارد يک صفحه کليد همخواني داشته باشد.
چرا در حوزه‌هاي ديگر فارسي‌سازي يا محلي‌سازي را انجام نداديد؟
تابش: ما قبل از اين هم فارسي‌سازي را روي بعضي از سيستم کامپيوتري از جمله روي سيستم‌عامل لينوکس انجام داده بوديم.
ولي به اعتقاد بسياري از کارشناسان و فعالان حوزه آي‌تي پروژه لينوکس فارسي آنچنان که بايد موفقيت آميز نبوده است.
حاجي‌زاده: من برعکس شما اصلا موافق نيستم که محلي‌سازي روي پروژه‌هايي به غير از تلفن‌همراه موفق نبوده است؛ چرا که خوشبختانه در تمام سيستم‌عامل‌ها البته نه به شکلي که ما مدنظرمان است، اما در حد ابتدايي خط فارسي در سيستم‌ها حمايت مي‌شود و تمام اينها به خاطر تلاش‌هايي است که در پروژه فارسي وب انجام شده است. حتي اين موفقيت‌ها تا جايي بوده که شرکت مايکروسافت و شرکت اپل از فارسي وب به خاطر حمايت از خط عربي و فارسي مشورت گرفته‌اند.
در خصوص پروژه لينوکس و سرانجام آن سال‌ها است که از زبان مسوولان مختلف کشور قول‌ها و قرارهايي را مي‌شنويم اما در آخر به هيچ نتيجه اي تا کنون نرسيده‌ايم.
ما فقط مجري بخش‌هايي از پروژه بزرگ لينوکس فارسي بوديم و صرفا به طور مستقل براي شرکت خارجي به نام «شل» فعاليت مي‌کرديم ما بعدا توانستيم يک نسخه کامل لينوکس فارسي تحت عنوان لينوکس شريف را توسعه دهيم و به بازار عرضه کنيم. ويرايش جديد لينوکس شريف نيز با همکاري مرکز فناوري اطلاعات و ارتباطات پيشرفته شريف در دست توسعه است.
قبل از اينکه بخواهيد فارسي‌سازي آندروييد را انجام دهيد قطعا تحقيقاتي در خصوص وضعيت بازار انجام داده‌‌ايد، آماري در اين خصوص مي‌توانيد ارائه کنيد که در حال حاضر چه تعداد کاربر ايراني از گوشي گوگل يا سيستم‌عامل اين شرکت استفاده مي‌کنند؟
حاجي‌زاده: اطلاعاتي که در خصوص سيستم‌عامل آندروييد وجود دارد بيشتر مربوط به آمار و ارقام جهاني است. در ايران در اين خصوص آمار دقيق و رسمي وجود ندارد. آمار جهاني نشان مي‌دهد که فروش و استفاده کاربران از سيستم‌عامل آندروييد بسيار موفقيت‌آميز بوده است. تقريبا دو سال است که اولين گوشي آندروييد به بازار آمده است و در اين مدت در دنيا جاي بلک بري را گرفته و تنها سيمبين از آن جلو است و در آمريکا هم تنها بلک‌بري از آن جلو است که پيش بيني مي‌شود در آينده نزديک از بلک‌بري هم جلو بزند. اما اگر بخواهم آمار دقيقي در اين خصوص بدهم، در فوريه امسال گوگل اعلام کرد که روزي 60 هزار تا گوشي آندروييدي فروش مي‌رود که اين عدد در يک ماه گذشته به 160 هزار عدد در روز رسيده است.
جدا از آمارهاي جهاني، آمار فروش گوشي‌هايي آندروييد در بازار ايران چگونه است؟
حاجي‌زاده: بازار ايران متاسفانه با مشکل آماري روبه رو است. حتي آماري در خصوص ميزان کلي گوشيهاي که در ايران به فروش مي‌رسد نيز مشخص نيست و آمار‌ها بيشتر تخميني است. اما در کل به خاطر نزديکي‌اي که به بازار داشتيم، طي چند ماه گذشته که فارسي تل آماده بود، تخميني که به دست آورديم اين است که استقبال اوليه بسيار خوبي از گوشي‌هايي با اين سيستم‌عامل شده و رشد قابل‌توجهي هم داشته است. همچنين استقبال اوليه هم بيشتر از طرف افرادي است که علاقه خاصي يا اطلاعاتي از آندروييد ندارند و بيشتر به دنبال يک گوشي تاپ و خاص هستند. جدا از اين هم قيمت گوشيهاي مبتني بر سيستم‌عامل آندروييد زياد بالا نيست. در کل آمار دقيقي در اين خصوص وجود ندارد و گذشت زمان شايد بتواند آمار دقيق را مشخص کند.
در خصوص مدل گوشي‌هايي که با اين سيستم‌عامل به بازار عرضه مي‌شوند چه طور؟
حاجي‌زاده: گوشيهاي سازگار با سيستم‌عامل آندروييد بسيار متنوع است و تقريبا تمامي اين گوشي‌ها در بازار داخلي هم وجود دارند و خوشبختانه يا متاسفانه محصولي ديجيتالي نيست که در بازار اروپا يا آمريکا وجود داشته باشد، ولي هنوز وارد بازار ايران نشده باشد. به غير از گوشي نکسوس متعلق به گوگل، شرکت‌هايي همچون موتورلا، اچ تي سي، سوني اريکسون در برنامههاي تجاري خود تاکيد بسيار زيادي به استفاده از سيستم عامل آندروييد در گوشي خود داشته‌اند. به عنوان مثال شرکت سوني اريکسون بيشترين سرمايه‌گذاري تبليغاتي خود را روي گوشيهاي آندروييدي خود قرار داده است.
سيستم‌عامل آندروييد چيست؟
Android به زبان ساده سيستم‌عاملي است براي دستگاه‌‌هاي تلفن همراه و گوشيهاي هوشمند که توسط بيش از 30 کمپاني معروف پشتيباني مي‌شود. آندروييد متن باز است و توسعه‌دهندگان مي‌توانند با استفاده از Android SDK برنامههاي مختلفي براي اين سيستم‌عامل بنويسند. در واقع آندروييد بستري را فراهم مي‌کند تا برنامه نويسان بتوانند هرچه سريعتر و بهتر برنامه‌هايي بسازند که از تمام ويژگيهاي يک گوشي هوشمند استفاده کند. آندروييد به معناي واقعي «باز» (Open) است، يعني برنامه نويس مي‌تواند از تمام قدرت يک تلفن همراه استفاده کند. آندروييد امکان استفاده از توابع داخلي گوشي همراه همچون شماره گيري، فرستادن SMS يا استفاده از دوربين گوشي را به برنامه نويسان مي‌دهد تا بتوانند نرم‌افزارهاي قدرتمند و کاربردي براي کاربران بسازند.
No comments:
Post a Comment